Demografia i polityka
prorodzinna w Europie
W całej Europie możemy zaobserwować bardzo niski wskaźnik urodzeń. Aby społeczeństwo mogło normalnie funkcjonować potrzebna jest zastępowalność pokoleń. Zastępowalność ta gwarantuje stały przypływ pracowników na rynku pracy oraz zabezpiecza zobowiązania emerytalne społeczeństwa względem emerytów. Aby zastępowalność pokoleń miała miejsce w danym narodzie współczynnik dzietności na każdą kobietę powinien wynieść co najmniej 2.1. Niestety, zgodnie z badaniami Eurostatu średnia ilość dzieci na jedną Europejkę to tylko 1.53. Oznacza to, że społeczeństwa europejskie starzeją się szybciej niż inne.
Starsze społeczeństwo oznacza, że osoby w wieku produkcyjnym będą musiały utrzymywać coraz droższy system emerytalny. Niebezpieczeństwo upadku systemu ubezpieczeń społecznych w Europie skłania kolejne państwa Unii Europejskiej do tego, aby realizować dalej posuniętą politykę prorodzinną, która nie tylko wesprze już istniejące rodziny, ale także zapewni osobom planującym potomstwo większą stabilizację finansową i życiową w przyszłości.
Istnieją dwa modele opieki nad dziećmi do lat 3, które ugruntowały się w Europie.
Model etatystyczny
- Państwo wspiera z wykorzystaniem środków publicznych tylko jedną, preferowaną przez władze formę opieki nad dzieckiem, najczęściej instytucjonalną opiekę prowadzoną w żłobkach,
- Wiąże się z nim tworzenie w ramach urlopu rodzicielskiego obligatoryjnych kwot ojcowskich, przez co rodzice mają ograniczoną możliwość dysponowania urlopem rodzicielskim,
- System najczęściej nie obejmuje wszystkich dzieci w kraju. Według danych GUS (stan na 2021.04.15) w 2019 roku tylko 12,7% polskich dzieci do lat 3 było objętych opieką instytucjonalną,
- Charakterystyczna dla krajów Bloku wschodniego; byłych państw ZSRR czy Polski.
Model subsydiarny
- Opiera się na poszanowaniu autonomii rodziny i pozostawieniu jej, w zgodzie z zasadą pomocniczości, decyzji, jaka forma opieki nad małym dzieckiem jest objęta wsparciem,
- Prawodawstwo pozostawia istotny margines swobody w zakresie tworzenia instytucji opieki nad małymi dziećmi i przewiduje szeroki zestaw ich form,
- W krajach, w których jest realizowany, ogólny współczynnik dzietności wyższy niż w krajach o modelu etatystycznym,
- Charakterystyczny dla Europy zachodniej, zwłaszcza we Francji oraz w Finlandii. Od kilku lat system ten funkcjonuje także w Czechach.
- Współczynnik urodzeń w 2019 r. wyniósł 1.86 (najwyższy w Europie),
Eurostat – EU births: decline continues, but not from foreign-born women - 2,9 % PKB przeznaczane na świadczenia rodzinne,
OECD 2013 – Family benefits public spending (indicator) - 80 % dzieci w wieku poniżej 3 lat pod opieką rodziców lub niań,
Instytut Ordo Iuris – Opieka nad dziećmi do 3. roku życia w Polsce i na świecie - Zawód opiekunki do dziecka jest regulowany i jego wykonywanie wymaga uzyskania zezwolenia,
- 16 tygodni urlopu macierzyńskiego,
- „Świadczenia rodzicielskie wypłacane rodzicom przy porodzie pierwszego dziecka przez okres 6 miesięcy od zakończenia urlopu macierzyńskiego, a przy kolejnych porodach przez dłuższy okres, nawet do łącznie 3. Lat”,
- Kwota ojcowska wynosi 2 tygodnie, od 2015 r. Świadczenia rodzicielskie w części przypadków mogą być w pełni wykorzystane tylko pod warunkiem podziału pomiędzy oboje rodziców,
- Ulga w podatku dochodowym (iloraz rodzinny) uzależniona od liczby dzieci
- Jedyne państwo w UE, w którym ogólny współczynnik dzietności jest bliski niezbędnemu do zapewnienia prostej zastępowalności pokoleń.
- ogólny współczynnik dzietności w 2016 r. wyniósł 1,35,
Eurostat – EU births: decline continues, but not from foreign-born women - 3,2 % PKB przeznaczane na świadczenia rodzinne,
OECD 2013 – Family benefits public spending (indicator) - 71 % dzieci w wieku poniżej 3 lat nie korzysta z instytucjonalnych form opieki,
Instytut Ordo Iuris – Opieka nad dziećmi do 3. roku życia w Polsce i na świecie - Zawód opiekunki do dziecka jest regulowany i jego wykonywanie wymaga uzyskania zezwolenia,
- 105 dni roboczych urlopu macierzyńskiego,
- 158 dni roboczych płatnego urlopu rodzicielskiego,
- kwota ojcowska wynosi 9 tygodni,
- ogólny współczynnik dzietności w 2019 r. wyniósł 1,71,
Eurostat – EU births: decline continues, but not from foreign-born women - 2,2 % PKB przenzaczane na świadczenia rodzinne,
OECD 2013 – Family benefits public spending (indicator) - zawód opiekunki do dziecka jest regulowany przez państwo i wymaga wykazania posiadania odpowiednich kwalifikacji,
- najdłuższy płatny urlop wychowawczy dla matek w Europie (28 tygodni),
- do 3 lat urlopu rodzicielskiego płatnego przez 24-28 miesięcy
- świadczenie rodzicielskie wypłacane nawet do ukończenia przez dziecko 48 miesięcy, niezależnie czy rodzice wykonują pracę zarobkową,
- brak kwoty ojcowskiej,
- 98 proc. dzieci w wieku do 2 lat w ogóle nie korzysta z opieki żłobkowej,
Instytut Ordo Iuris – Opieka nad dziećmi do 3. roku życia w Polsce i na świecie
Nowa polityka prorodzinna wprowadzona przez premiera Viktora Orbana ma jeszcze bardziej zachęcić obywateli do posiadania większej liczby dzieci
- ogólny współczynnik dzietności w 2019 r. wyniósł 1,55,
- 2,96 % PKB przeznaczane na świadczenia rodzinne,
- 89 proc. dzieci w wieku do 3. roku życia nie korzysta z instytucji żłobków
- różnorodne i elastyczne rozwiązania w zakresie urlopów wychowawczych, w tym urlopy zarówno dla ubezpieczonych, jak i nieubezpieczonych rodziców,
- 24 tygodnie urlopu macierzyńskiego,
- trzy typy urlopu rodzicielskiego dla ubezpieczonych matek w wymiarze 2 lat; dla nieubezpieczonych matek i ojców w wymiarze 3 lat; w przypadku rodzin wielodzietnych każdy rodzic ma prawo do urlopu w okresie między 3. a 8. rokiem życia dziecka,
- kwota ojcowska wynosi 5 dni,
- zagwarantowane miesięczne świadczenie rodzinne w wysokości 70% średnich zarobków, do ukończenia przez dziecko 3. roku życia.
- Od 2019 roku wszystkie kobiety w wieku 19 – 40 lat, pracujące od co najmniej 3 lat i będące w pierwszym związku małżeńskim otrzymały prawo ubiegania się o nieoprocentowany kredyt w wysokości okoł 135 tysięcy zł. Warunkiem skorzystania z programu jest zobowiązanie do urodzenia dziecka. Spłata jest rozkładana na 20 lat a miesięczna rata wynosi w przeliczeniu 675 zł.
- Po urodzeniu pierwszego dziecka spłata kredytu jest zawieszana na 3 lata. Urodzenie drugiego dziecka powoduje kolejne odroczenie spłaty na 3 lata i dodatkowo redukcję długu o jedną trzecią. Posiadanie trójki dzieci spowoduje natomiast całkowite umorzenie kredytu.
- Nowa polityka prorodzinna obejmie także preferencyjne kredyty na zakup używanego mieszkania. Dla rodzin posiadających dwójkę dzieci maksymalna jego wysokość wynosi w przeliczeniu 135 tysięcy zł, zaś dla posiadaczy większej liczby potomstwa 202 tysiące zł.
- Kobiety, które urodziły co najmniej 4 dzieci, zostaną dożywotnio zwolnione z płacenia podatku dochodowego od osób fizycznych.
- Rodziny wielodzietne otrzymały również pomoc w zakupie większego samochodu (dla posiadaczy 3 lub większej liczby potomstwa). Maksymalna kwota stanowi w przeliczeniu 33,6 tys. zł. Dotacja nie przekracza połowy wartości samochodu.
- Opieka dla dziadków, czyli świadczenie pozwalające dziadkom na przejęcie opieki nad dziećmi w wieku 1-3 lat, tak żeby rodzice mogli dokonać wyboru, czy mama wraca do pracy.
Jak to wygląda w Polsce?
Polski system opieki nad dziećmi do lat 3 wpisuje się w model etatystyczny. Nasz kraj wciąż opiera się o instytucję żłobków, które nie są dostępne dla większości rodzin.
Wesprzyj prorodzinne rozwiązania prawne w Polsce. Zbierz podpisy pod ustawą!
Wesprzyj naszą inicjatywę pobierając i drukując karty podpisów. Zbierz je wśród rodziny, przyjaciół i znajomych, a następnie odeślij je pocztą na adres podany na karcie.
Jeśli możesz aktywniej zaangażować się w zbiórkę podpisów to zachęcamy, aby zostać lokalnym koordynatorem w swojej miejscowości. Wypełnij formularz, a my skontaktujemy się z Tobą i dostarczymy wszelkie potrzebne materiały promocyjne.
